Akkuyu; İlk nükleer santralimiz

Akkuyu'ya yapılması düşünülen santral

Çoğumuz bu beldenin adını duymuştur. En azından büyükler duymuştur. Buraya bir nükleer santral kuruluyor.  Türkiye'nin nükleer macerası yeni değil. 1970' li yıllardan bu yana defalarca nükleer santra kurma girişimi bulunuldu.Ancak çeşitli nedenlerle bir sonuca ulaşılamadı. Şimdide ilki Mersin Akkuyu ikincisi ise Sinop İnceburun'a nükleer santral kurulması gündemde. Henüz bir nükleer santral yapılmamış olsada Türkiye nükleer enerjiye hiç yabancı değil. Hatta bu konuda nükleer santral sahibi bir çok ülkeden önce bu konuda bilimsel ve kurumsal altyapı hazırlamaya başlamış. Son günlerde adını sıkça duyduğumuz Türkiye Atom Enerjisi Kurumu aslında yarım asrı aşan bir geçmişe sahip.

Türkiye'nin nükleer alanda faaliyetlerine danışmanlık ve denetçilik yapan kurum, Atom Enerjisi Komisyonu adıyla 1956 yılında başbakanlık bünyesinde kuruldu. Bir yıl sonra faaliyete geçen Uluslararası Atom Enerjisi Ajansında dönemin başbakanı Adnan Menderes tarafından temsil edildi. Nükleer teknoloji adında eğitim vermek üzere inşasına başlanan reaktör 1962 de işletmeye açıldı.

Nükleer Santrallerin Çalışma Sistemi

Türkiye ilk nükleer santrali için Rusya'yı seçti. Seçti diyoruz; çünkü ihale yapılmadı.Yapılan antlaşmayla iki ülke işbirliğine gitme kararını aldı. Enerji Bakanımız Taner Yıldız niçin Rusya'yı seçtiğimizin gerekçelerini sıralamıştı. Saymıyorum ama bana sorarsanız gerekçelerinde haklı. Mesela antlaşmadan sonra 2011 yılından itibaren biz her yıl nükleer eğitim için Rusya'ya yaklaşık 60 öğrenci gönderiyoruz. Bunlar bizim nükleer insan altyapımızı oluşturacak arkadaşlar. Sonrası ise kendi nükleer enerji santralimizi yapabildiğimiz günler gelecek. Neyse bundan yazımızın ilerleyen yerlerinde bahsedeceğim.

Akkuyu NGS İnşaat Alanı

Türkiye ilk kez nükleeer santralini Ruslarla yapmaya hazırlanırken, Ruslarda ilk kez nükleer santral kuracağı bir ülke için kapılarını sonuna kadar açtı. Enerji bakanlığı müsteşarı Metin KEÇİ başkanlığındaki heyetle Rusya'ya gitti. ROSATOM yöneticileri yaptığı sunumla Rusya'daki santralleri çalışma prensiplerini ver bunları nasıl yönettiklerini anlattılar. Ama en önemlisi bir tehlike anında santrallere nasıl müdahale edileceğiydi.

Türk oğrenciler Moskova gezisinde. Eylül, 2011

Acil durumlarda sistem müdahaleye bile gerek bırakmayacak şekilde sistem kendini kapatıyor. Yani tıpkı Çernobildeki gibi insan hatasıyla  bir tehlike oluşsa dahi, kurulan kontrol mekanizmasıyla riskler en düşük seviyeye çekilmeye çalışıyor. Son yıllarda gelişen teknoloji ile birlikte yapılan testlerde oluşan radyasyon seviyesi en düşük seviyeye çekilmiş durumda. Verilere göre Ruslar dünyada güvenli nükleer santral işletimi konusunda ilk 5 e girebilecek kadar iddialılar.

Verilen iftardan bir görüntü

Akkuyu adıyla kurulan şirket tarafından işletilecek. İnsanların bilinçlenmesi için Büyükeceli ve Mersin'de toplum bilgilendirme Merkezleri var. Ayrıca bölge halkı için bir çok sosyal sorumluluk projesi yürütüyorlar. Sayarsak bölge halkına dil kursu, iftar verme ve büyükeceli ilkokuluna eğitim gereçleri yardımı gibi. Bunun bir sebebi ise bölge halkının güvenini kazanmak ve nükleer konusunda bölge halkını bilinçlendirmektir. Rusya'ya geçen sene 50 bu sene 75 öğrenci nükleer eğitim için gönderildi. İş garantili bu eğitim bende dahil bir çok kişiyi cazip geliyor. Şu an lise okuduğumdan dolayı bu sene başvuramıyacağım.  Bence lise mezunu olacak olan üniversite sınavına girecek kişilerde başvurabilmeli. Zaten sınavın konuları lise müfredatından oluyorsa üniversite öğrencilerin arasından seçmenin anlamı nedir? Aslında lise öğrencilerenin düzeyinin ölçülmesi için  bu yılın mayıs ayında sanırım gönüllü 250 öğrenciye sınav yapmışlar. Umarım bu sene dediğim gibi olur. Yoksa seneye :)

Büyükeceli Toplum Bilgilendirme Merkezi

Toplum Bilgilendirme Merkezi İngilizce Kursudan görüntü

Büyükeceli İlköğretim Okuludaki Öğrencilere Destek

Bilgi edinmemde TRT nin çekmiş olduğu "nükleer ve ötesi belgeseli" ve Akkuyu NGS AŞ nin web sitesi çok faydalı oldu. Fotoğraflarıda Akkuyu NGS AŞ sitesinden fotogaleriden aldım. Sizde isterseniz bi göz atabilirsiniz.
Bunlarda  Akkuyu' ya sık sorulan sorular

Nükleer güç santralinde çalışabilir miyim?

Nükleer enerji üretimi; uygulanan teknolojiler arasında, endüstriyel kültür, eğitim ve personel geliştirme ve kalite açısından dünyanın en gelişmiş sektörlerinden biri olarak kabul edilir. Örneğin Rusya’da şuan dünyanın en gelişmiş-ileri- yeni nesil teknolojiler vardır. Nükleer sektörde görev almak için, bu konuda uzman yetiştiren üniversiteden mezun olmak gereklidir. Rusya’da bulunan böyle bir üniversite ,Ulusal Nükleer Araştırma Üniversitesi (MEPhI)’dir. MEPhI, 2011-2012 eğitim-öğretim dönemi için 50 Türk öğrenciye kapılarını açmıştır.

Dünyada işletmede olan en büyük NGS sahası nerededir?

Avrupa'da en büyük NGS sahası ise Ukrayna'dadır - Zaporojskaya NGS, toplam 6000 MWe kapasiteli, altı adet VVER-1000 reaktör ünitesinden ibarettir.

Nükleer güç santrali bölgemizdeki çevreyi etkiler mi?

Nükleer santral güvenli ve çevre dostudur. NGS, tarım ürünlerine ve bölgedeki sulara zarar vermez. NGS’den çevreye ve sulara herhangibir kirletici kimyasal madde atılmaz. Örneğin, Rusya'da her yıl NGS’e yakın bölgede balık tutma yarışmaları yapılır ve tutulan balıklar dozimetre ile ölçülür ve kontrol edilir. Kontrol sonuçları balık ve suyun, diğer bölgelerde bulunanlardan farklı olmadığını göstermiştir.
Bkz.Çevre güvenliği

Fukushima olayı tekrar olabilir mi?

Rusya’nın yurtiçinde ve yurtdışında inşa ettiği nükleer santrallerde, "Fukushima" NGS’ında oluşan kaza ihtimalini ortadan kaldırmak için tedbirler alınmıştır. Rus uzmanları tarafından projelendirilen NGS’ lerde derinlemesine güvenlik (çok kademeli emniyet) sistemi ve yenilikler: tuzak sistemi ve NGS’de elektrik kesildiğinde reaktörü kapatan, pasif ısı giderme sistemi gibi sistemler uygulanmıştır. Bu sistemler, Akkuyu NGS dahil olmak üzere Rus uzmanları tarafından projelendirilen tüm NGS’lerde mevcuttur. "Fukushima" NGS’ ında ise bu emniyet kademeleri yoktu.

Almanya neden nükleer enerjiden vazgeçti?

Almanya 2001 yılında, nükleer enerji programından aşamalı olarak vaz geçmeğe karar vermiştir. Almanya Başbakanı Angela Merkel, Hiristiyan Demokrat Birliği lideri olarak 2005 yılında seçimlerden önce nükleer enerjiyi iptal edecek kanunu destekleyen bir pozisyon almıştır. Şu an 7 adet en eski nükleer güç santrali kapatılmış ancak bu santrallerin kapatılmasından sonra Almanya, Fransa ve Çek Cumhuriyeti’nden elektrik enerjiyi ithal etmeye başlamıştır. (Fransa enerjisinin % 78’ni, Çek Cumhuriyeti ise % 34’nü nükleer santrallerden üretmektedir). (bkz. Vazgeçme haberine link)

Nükleer güç santrali emniyetli mi?

Modern nükleer güç santralleri, derinlemesine (çok kademeli) güvenlik sistemi ile donatılmıştır. Bu sistemin yapısı içiçe konulan oyuncağa (matryoşka oyuncağına) benzer. İlk koruma bariyeri; içinde uranyum bulunan yakıt peleti. Peletler, yakıt zarfının içine konulur. Sonraki koruma bariyeri ise reaktörün kendi gövdesidir. Sonuncu koruma bariyeri, iç içe iki adet beton koruyucu kab’dır ( iç ve dış koruyucu kab ). Beton dış koruyucu kab; deprem, hortum, kasırga, toz fırtınaları, hava şokları ve hatta uçak düşmesi gibi her türlü dış etkilere karşı dayanıklıdır.

Ayrıca kumanda ve koruma sistemi (kontrol odası) vardır. Bu sistem, nükler reaksiyonun tamamlanmasına kadar reaksiyonu kontrol eder. Bunlara ek olarak, tüm santralde emniyet çitleri, kontrol noktaları ve diğer emniyet tertibatları da vardır.

Nükleer enerji nerede kullanılır?

Nükleer enerji; uzay teknolojisi, uçak sanayii, deniz altı sanayi, buzkıran gemilerinde başarıyla kullanılmaktadır. Dünyada yaklaşık 160 farklı izotop (fiziksel ve kimyasal özellikleri benzer ancak farklı atomik kütlesi olan aynı elementin atomu) çeşitli alanlarda kullanılmaktadır. Biyoloji ve biyokimyanın çeşitli alanlarında izotoplar yardımıyla birçok araştırma yapılmıştır. Araştırmalardan biri; biyosferdeki türlerin ve bu türlerdeki bireylerin hareketlerinin ve dinamiğinin incelenmesidir. Radyoaktif izotoplar yaygın olarak otomasyon ve kontrolü sağlamak için sanayide kullanılır, ayrıca inşaat malzemelerinin üretiminde, kimya analizlerinin hassasiyetini artırmakta, petrol tankı kaçaklarının izlenmesinde ve bunun yanısıra tıpta bazı hastalıkların teşhisi ve tedavisinde kullanılır.

Kimya analizlerinde kullanılan izotoplar ile kimyasal reaksiyonlarda, yanma, kataliz, kimyasal sentez gibi süreçler takip edilebilir ve spektroskopi yapılabilir. Tıp’ta kullanılan izotopların yardımı ile bazı hastalıkların gelişmesi (patogenez) tespit edilmektedir. İzotoplar ayrıca X- gama ışını-defektoskop cihazlarında kullanılır.

İzotoplar; tarım sektöründe toprak bilimi ve tarımsal kimya teknolojisi alanlarında kullanılır: örneğin toprağın fiziksel özellikleri ve mineral elemanlarının tespitinde, toprak ve gübre etkileşimini , bitkilerin mineral elemanlarını hazmetmesini ve minerallerin yapraklardan girmesini incelemede kullanılır.

Nükleer enerjinin avantajları nelerdir?

1. Kullanılan yakıt enerjisi yoğun bir kaynaktır (bkz: Nükleer yakıt ne kadar enerji verir?).
2. Kullanılmış yakıt yeniden işlendikten sonra faydalı ürünleri tekrar yakıt olarak kullanılabilinir.
3. Nükleer santal, "sera etkisi" oluşturmaz. Her yıl Avrupa'daki nükleer santraller işletilmesi ile 700 milyon ton, Japonya'daki NGS’lerin işletilmesi ile de 270 milyon ton karbondioksitin (CO2) havaya salınması önlenmiştir.
4. Nükleer santrallerde üretilen elektriğin maliyeti, diğer santrallerde üretilen elektriğin maliyetinden daha düşüktür.

Nükleer güç santrali nasıl çalışır?

Nükleer güç santralinde elektrik üretimi, alışılagelen termik santralde uygulanan prensibe benzer. Reaktör, uranyum atom çekirdeklerinin fisyonu sonucunda açığa çıkan ısı ile birinci çevrimde dolaşan suyu ısıtır, bu kızgın su, buhar jeneratörüne aktarılır ve buhar jeneratöründe ikinci çevrimde dolaşan su ile ısı değişimi yapılır. İkinci çevrimde oluşan buhar, türbine aktarılır ve türbin elektrik jeneratörünü harekete geçirir. Jeneratör elektrik enerjisini üretir ve bu elektrik, enerji nakil hatları boyunca tüketicilere ulaştırılır.

Nükleer güç santralinin çevresinde yaşayan halka olabilecek radyasyon etkisi nedir?

Nükleer güç santralı doğayı kirletmez. NGS’nin çevreye yapacağı radyasyon etkisi; petrol, kömür ve akaryakıt ile çalışan, zararlı maddeleri havaya atan elektrik santrallerin etkisine nazaran daha düşüktür. NGS kapalı üretim döngüsü olan bir tesistir. Santralde kullanılan yakıt nükleer güç santral binasının içindeki havuzda belli bir süre tutulur ve sonra bu yakıt çok mukavemetli ve zırhlanmış konteynırların içinde kullanılmış yakıtı yeniden işleme tesisine taşınır. NGS’den havaya yalnızca temizlenmiş hava bırakılır.

Radyasyon nedir?

Radyasyon, partikül veya elektromanyetik dalgalar halindeki enerji ışınımı demektir. Radyasyon, milyarlarca yıl süren doğal bir olgudur. Tüm canlı organizmalar, sürekli olarak doğal radyasyonun etkisi altında yaşarlar. Uzaydan ve yerkabuğunda bulunan radyoaktif maddelerden çıkan ve yeryüzüne .ışınım veren radyasyonun çeşitli türleri vardır. Yerkabuğunda bulunan potasyum, aynı zamanda doğal bir radyoaktif izotop içerir. Hatta insan vücudundaki dokularda da sürekli olarak radyoaktif elementler mevcuttur ve bunlardan kurtulmak da fiziksel olarak imkansızdır.

Reaktör kalbinde ne oluyor?

Nükleer reaktör, fisyon (termal nötronla reaksiyona giren atom çekirdeğinin bölünmesi) denilen fiziksel işlem esasında çalışır. Nükleer yakıt reaktöre yüklendikten sonra reaktörde fisyon başlar ve bunun sonucunda fisyon ürünleri, nötronlar ve ısı ortaya çıkar. Serbest nötronlar diğer uranyum atom çekirdekleri ile çarpışarak, tüm yakıtın fisyonunun tamamlanmasına kadar reaksiyon devam eder. Bu oluşuma, atom çekirdeğinin fisyonu, yani “zincirleme nükleer reaksiyon” denir.

Nükleer yakıt nasıl elde edilir?

Nükleer enerjiyi üretmek için ilk adım; Uranyum madeninde, % 1'den daha az saflıkta U-235 izotopu içeren uranyumu madenden çıkartmaktır. Bu işlemden sonra, zincirleme reaksiyonunu sağlayan U-235 konsantrasyonunu %1 den %4 e artırmak için madenin bileşiminindeki U-235 izotopunun zenginleştirilmesi yapılır. Zenginleştirilen uranyumdan, uranyum peletleri üretilir. Hazırlanan peletler, yakıt zarfı denilen metal tüplere yerleştirilir. Bir araya getirilen yakıt tüpleri, yakıt demeti halinde  reaktör içine koyulur.

Nükleer yakıt ne kadar enerji verir?

Nükleer santralda kullanılan nükleer yakıtın bir kilosu; iki vagon kömür (100.000 kg) veya iki tank dolusu petrol (600.000 kg) yakılarak üretilebilen enerji kadar enerji verir, bundan dolayı, nükleer enerji hem daha ucuz hem de daha verimlidir.

Elektrik enerjisi neden gerekli?

Elektrik enerjisi en yaygın kullanılan enerjidir. Elektrik herkes için gereklidir. Elektrik olmadan hiç bir elektrikli cihaz çalıştırılamaz. Nükleer güç santralinde üretilen elektrikle; aydınlatma, evlerimizdeki televizyon, bilgisayar, klima ve diğer elektrikli aletlerimizin çalışmasını sağlarız.